Multiple Unit NS 273* van the Stichting Het Nederlands Spoorwegmuseum (SpM)

* = Het treinstel is dienstvaardig.

Het Elektrisch Materieel type 1946 werd voornamelijk aangeschaft om de door de oorlog ontstane verliezen aan materieel zo snel mogelijk aan te vullen. Het ontwerp ontstond in 1946 op een moment dat er nog geen geld was om tot een bestelling over te gaan. Dit kon pas in 1947. Financiering vond plaats vanaf 1948 uit vier jaarlijkse inversteringsplannen, aangeduid als plan A (1948), plan B (1949), plan AB (1950) en plan C (1951). Dit materieel bestond uit vierwagentreinstellen en tweewagenstellen. Een treinstel is een vast samenstel van rijtuigbakken dat uitsluitend in een onderhoudswerkplaats in aparte rijtuigbakken kan worden gesplitst. Dat kan ook niet anders omdat twee rijtuigbakken op drie draaistellen zijn geplaatst: het middendraaistel draagt dus twee bakken die niet ontkoppeld kunnen worden. De kopvorm is gebaseerd op de stroomlijnvorm van de materieeltypen 1936 en 1940, maar de frontramen zijn groter en hebben een gewijzigde indeling door de toepassing van versterkingsstijlen achter die ramen.

Van 1948 tot 1952 werden 66 vierwagentreinstellen serie 641 - 706 en 79 tweewagenstellen 221 - 299 in dienst gesteld. De treinstellen werden zowel in stop- als in sneltreindiensten ingezet. Alle treinstellen voerden 2e en 3e klasse en hadden een ruime bagageafdeling. De vierwagenstellen waren bovendien voorzien van een kleine restauratie-afdeling.

In 1956 verviel de 1e klasse ook in internationale treinen, waarna het besluit werd uitgevoerd om de 2e klasse te wijzigen in 1e klasse, en de oude 3e klasse in 2e klasse nieuwe stijl. In die tijd werd de donkergroene kleur van de elektrische treinen in het lichtere grasgroen geschilderd.

Eind zeventiger jaren van de vorige eeuw gingen de treinstellen buiten dienst. De laatste reden nog in 1983.

Van dit materieel is alleen het in 1952 door de NV Werkspoor te Utrecht gebouwde tweewagentreinstel 273 door toedoen van de Stibans bewaard gebleven. Pas in 1987 werd het treinstel aan het Spoorwegmuseum ter beschikking gesteld. Het beschikt over 24 zitplaatsen 2e klasse en 80 zitplaatsen 3e klasse.

Na restauratie in de Wagenwerkplaats te Amersfoort kwam het in 1996 dienstvaardig in het Spoorwegmuseum.

De 273 werd in 2007 in samenwerking met werkgelegenheidsproject tROM van de gemeente Tilburg opnieuw geschilderd.

In het voorjaar van 2009 werd de 273 aangereden door een Sprinter van de pendeldienst Utrecht CS - Utrecht Maliebaan v.v. De 273 werd daarbij tegen een stootjuk geduwd, zodat de neuzen aan beide einden beschadigd werden. Het treinstel is hersteld bij het Revisiebedrijf te Tilburg.

In 2010 werd ontheffing voor het rijden zonder ATB ingetrokken (ATB = Automatische Trein-Beïnvloeding). Een vereenvoudigd ATB-systeem (ATBe)en een omroepinstallatie zijn door de NV Strukton ingebouwd en in september 2010 voltooid.

De 273 is weer volledig inzetbaar.

(BS 30/5'13)